Twierdza Kołobrzeg

Franciszek Morawski

Urodził się 2 kwietnia 1783 roku w Pudliszkach, zmarł 12 grudnia 1861 roku w Luboni koło Leszna. Generał dywizji, minister wojny w Rządzie Narodowym w czasie powstania listopadowego, poeta, krytyk literacki i teatralny, tłumacz i dramatopisarz.


Syn Wojciecha i Zofii Szczanieckiej. Pierwsze nauki pobierał w rodzinnym domu w Bolęcinie. Wykształcenie odebrał w Lesznie (na pensji) i Frankfurcie, gdzie przez 4 lata studiował prawo. Pracował następnie jako aplikant w sądzie frankfurckim, a potem przez 2 lata jako asesor w Kaliszu. Wkrótce potem gospodarował w Kotwiecku i Luboni. W listopadzie  1806 roku wstąpił w Poznaniu do napoleońskiej gwardii honorowej, a potem do piechoty, gdzie służył jako podporucznik w 1 pułku piechoty księcia Antoniego Sułkowskiego (późniejszym 9 pułku piechoty 3 legii).

W kampanii napoleońskiej 1807 roku walczył pod Tczewem (awans na porucznika), Gdańskiem (awans na kapitana), Kołobrzegiem (odznaczony Krzyżem Kawalerskim Virtuti Militari klasy 3). W kampanii 1809 roku był adiutantem polowym gen. inspektora piechoty Stanisława Fiszera, w bitwie pod Raszynem awansowany na podpułkownika. 4 maja 1809 roku został mianowany szefem batalionu w 12 pułku piechoty i walczył pod Sandomierzem, a 27 grudnia 1810 roku zyskał awans na grosmajora tegoż pułku. W latach 1811-1812 przebywał w twierdzy Modlin. W kampanii 1812 roku pełnił obowiązki dowódcy 16 Dywizji Piechoty i walczył pod Smoleńskiem (po zdobyciu, został szefem sztabu 18 dywizji gen. K. Kniaziewicza, V korpusu – 8 października 1812 roku awansowany na pułkownika), Tarutino (odznaczony Krzyżem Kawalerskim Legii Honorowej) i nad Berezyną. Po tej kampanii przeszedł (jako adiutant-komendant) do sztabu ks. Józefa Poniatowskiego. W kampanii saskiej w 1813 roku został szefem sztabu 1 dywizji kawalerii gen. Antoniego Sułkowskiego i wziął udział w bitwie pod Lipskiem (odznaczony Złotym Krzyżem Oficerskim Legii Honorowej). W latach 1813-1814 był szefem sztabu głównego wojsk polskich.

Od 5 lutego 1815 roku służył w armii Królestwa Polskiego. Do 1819 roku był podszefem w sztabie głównym armii Królestwa Kongresowego (awans do stopnia generała brygady, 1819 r.). Należał do Towarzystwa Iksów (1815-1819), a od roku 1819 był członkiem Towarzystwa Przyjaciół Nauk i loży masońskiej. Brał czynny udział w życiu literackim, uczestniczył w obiadach literackich W. Krasińskiego. W latach 1820-1826 był dowódcą 3 bryg. 2 dywizji piechoty w Zamościu (dowodził nią chwilowo już w roku 1818). Od roku 1826 dowodził 1 brygady 2 dywizji piechoty w Lublinie. Odznaczony Orderem Świętego Stanisława I klasy z nadania Mikołaja I Romanowa.

Na początku lat 20-tych XIX wieku poślubił wychowankę puławską, Anielę Wierzchowską, z która dochował się dwójki dzieci: syna Tadeusza i córki. W 1825 roku owdowiał.

Wybuch powstania listopadowego zastał go w Lublinie, gdzie objął dowództwo 1 brygady 2 dywizji piechoty. 30 stycznia 1831 został mianowany na stanowisko generała dyżurnego armii powstańczej. Ponosił odpowiedzialność za organizację, uzbrojenie, sprawy personalne, sądowe i zdrowia. Został ministrem wojny (8 marca – 11 września 1831) w rządzie powstańczym. Często występował w Sejmie. 11 września 1831 roku na znak protestu przeciw zaczętym rokowaniom złożył dymisję z funkcji ministra wojny. Uczestniczył w nich jednak jako członek delegacji polskiej. Przez gen. Macieja Rybińskiego w Nowym Dworze Mazowieckim mianowany na stanowisko pełnomocnika do spraw układu. Rokowania prowadził z gen. Fiodorem Bergiem wysłannikiem feldmarszałka Iwana Paskiewicza. Przebieg ich relacjonował Sejmowi w Zakroczymie i Słupnie. Na Radzie Wojennej głosował za przyjęciem warunków kapitulacji. Miał wejść w skład delegacji, która miała się udać do cara Mikołaja I. Po zajściu pomiędzy gen. Janem Nepomucenem Umińskim a wodzem naczelnym gen. Maciejem Rybińskim, opuszcił Nowy Dwór, powołując się na dymisję z 11 września 1831 roku. Po upadku powstania złożył przysięgę wierności carowi Mikołajowi I i został zesłany do Wołogdy. W drugiej połowie roku 1833 (latem) powrócił i osiadł w Luboni, gdzie od 1834 roku zajmował się gospodarką i pisaniem utworów literackich. Tam też, w wieku 78 lat, umarł.

Ważniejsze utwory (wybór):
- Oda na powrót wojska, brak miejsca wydania 1812, przedr.: zobacz Wydania zbiorowe t. 1; P. Hertz w: Zbiór poetów polskich XIX w. księga 1, Warszawa 1959.
- Mowa przy obchodzie pogrzebowym J. O. Książęcia Józefa Poniatowskiego. Miana... w Sedan d. 23 grudnia 1813, Paryż 1814 (2 wydania); wyd. następne: Warszawa 1830; "Feniks" 1831, nr 1-2; Lwów 1848; zobacz Wydania zbiorowe t. 4; rękopisy: Biblioteka Jagiellońska, sygn. 9296/II; Ossolineum, sygn. 9888/I; Archiwum Główne Akt Dawnych (Archiwum Wilanowskie), sygn. 136, kopia).
- Sen poety. Scena liryczna, wyst. Warszawa 1818; fragm. przytacza K. W. Wójcicki: Warszawa i jej społeczność w początkach naszego stulecia, Warszawa 1875, s. 79-80.
- Wisła i zima. Bajka, powst. przed rokiem 1834; "Gazeta Warszawska" 1841 i osobno Warszawa 1841; przedr. (pt. Wisła) zobacz poz. 11, 17; zobacz Wydania zbiorowe t. 2; P. Hertz, jak wyżej poz. 1; przekł. francuski prozą: Le Polonais. Journal des Intérêts de la Pologne (Paryż) 1834, t. 2, s. 27-28.
- Pisma Franciszka Morawskiego. Tom 1. (Poezje), Wrocław 1841; zawartość: przedmowa autora; Przekłady poz. 5-7; Ważniejsze utwory poz. 8-10; Brzoza Gryżyńska (wyd. osobne Poznań 1884); ponadto różne drobne wiersze i przekłady (z: F. Schillera, T. Moore'a, P. D. E. Lebruna).
- Filozofomania. Komedia ze śpiewami w 1 akcie, wyst. Warszawa 26 stycznia 1845, rękopis: Biblioteka Jagiellońska, sygn. 4466 ("...napisana przez Mariana Septimiusza Liońskiego"); inny egz. znajdował się w Bibliotece Teatrów Warszawskich (Nar.), nr 1861.
- Bajki Franciszka Dzierżykraj-Morawskiego, Poznań 1860; wyd. następne: pt. Bajki i wiersze, przedr. S. Koźmian: I z bliska, i z daleka, Poznań 1861, s. 402 n.; zobacz Wydania zbiorowe t. 2; pt. Bajki. Wybór, Warszawa 1909 "Biblioteka Uniwersytetu Ludowego i Młodzieży Szkolnej nr 106, także Warszawa 1925; bajki niedrukowane i inne wiersze zachowane zostały w rękopisie: Wojewódzkie Archiwum Państwowe Kraków (Archiwum Krzeszowieckie, nr 136); zbiory bajek Morawskiego w rękopisach: Biblioteka Jagiellońska, sygn. 9302/II-9307/II, 9310/IV; Archiwum Główne Akt Dawnych (Archiwum Wilanowskie, sygn. 136).


Źródło: Wikipedia.

Administratorem danych osobowych jest Grupa Rekonstrukcji Historycznych Kołobrzeg z siedzibą w Kołobrzegu przy ul. Złotej 3/9 78-100 Kołobrzeg, z którym możesz skontaktować się osobiście pod numerem telefonu 512-583-918. Jednocześnie informujemy że zgodnie z rozporządzeniem o ochronie danych osobowych przysługuje ci prawo dostępu do swoich danych, możliwości ich poprawiania, żądania zaprzestania ich przetwarzania w zakresie wynikającym z obowiązującego prawa..

Copyright © 2015-2023 GRH Kołobrzeg, tel. 500 166 222. Wszelkie prawa zastrzeżone.