Twierdza Kołobrzeg

Szaniec Kamienny (Waldenfelsa)

Szaniec Kamienny (Waldenfelsa)

Szaniec ten powstał w okresie 1832-1836, gdy fortyfikacje kołobrzeskiej twierdzy przechodziły modernizację i rozbudowę. Miał kształt redanu. Zbudowany był z dwóch wałów ziemnych z kazamatami oraz fosy od strony północnej i wschodniej. Kazamaty zostały wykonane z cegły. Od strony morza zabezpieczony był wałem z głazów. Wejście do szańca znajdowało się od strony zachodniej.

Rolą tej fortyfikacji była, wraz z Fortem Wilczym, obrona odległego o 2,5 km ujścia Parsęty, obrona wschodnich rubieży twierdzy oraz zwalczanie zbliżających się okrętów. Lokalizacja tego szańca wywodzi się w walk w 1807 roku, które w tym rejonie były najkrwawsze i pokazały konieczność stworzenia dodatkowego stałego dzieła fortyfikacyjnego.

W XIX wieku, gdy Kołobrzeg stawał się modnym uzdrowiskiem, zniesiono wiele śladów i pozostałości po wojennej przeszłości miasta. Od 1887 roku teren zaczęto przystosowywać do celów rekreacyjnych. Zasypano część fosy, posadzono drzewa, wewnątrz zbudowano ogrodową restaurację, a na wale, od strony morza, kawiarenkę w formie oszklonej werandy z tarasem. Szaniec Waldenfelsa do końca XIX wieku był pięknym miejscem widokowym i ulubionym celem wycieczek.

Na szańcu znajdowało się również miejsce poświęcone zastępcy komendanta twierdzy z 1807 roku – Karolowi von Waldenfels, który dowodząc atakiem grenadierów na Fort Wilczy, poniósł śmierć podczas walki. Stąd też dawna nazwa tego dzieła: Waldenfelsschanze (w 1807 roku Szaniec Grenadierów). Nazwa Fort Wilczy przyjęła się w polskiej literaturze od nazwy tej okolicy - Wolsfberg.

W marcu 1945 roku szaniec przystosowano do obrony okrężnej. W czasie walk, obiekty gastronomiczne zostały całkowicie zniszczone. Szaniec był silnym punktem niemieckiej obrony. Po tym jak 12 pp odciął go od miasta, blokował go 1063 pp 272 DP (radzieckiej).

W latach 1950-51 szaniec stał się częścią fortyfikacji obrony wybrzeża. Pomimo iż wszystkie fortyfikacje twierdzy zostały wpisane do rejestru zabytków i są prawnie chronione (Fort Wilczy i Szaniec Kamienny do rejestru zabytków trafiły w 1967 roku), to prawo to nie było w stanie ochronić Szańca Kamiennego. 6 listopada 1972 roku Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Koszalinie zgłosiło do Ministerstwa Kultury i Sztuki wniosek o skreślenie szańca z rejestru zabytków. Bardzo ciekawe było uzasadnienie wniosku, w którym napisano, że: „obiekt ten powoduje niszczenie brzegu morskiego”. Większej bzdury nie można było wymyślić! Ale cóż, PWRN chciało podkreślić katastrofizm sytuacji i uzyskać zgodę, w niewiadomym zresztą celu, na rozebranie zabytku. Być może ze względu na głupie uzasadnienie, a może też ze względu na światłość pracowników ministerstwa, powołana została grupa fachowców. Na podstawie ich opinii, 21 września 1973 roku Minister Kultury i Sztuki wniosek koszalińskiego PWRN odrzucił. Szaniec został utrzymany w rejestrze zabytków.

Ale Urząd Morski, zbyt pewny przychylności ministerstwa, kontynuował rozpoczęte w 1972 roku prace przy rozbiórce obiektu. Szaniec został w większej części rozebrany, w tym wał kamienny (to właśnie od niego powstała współczesna nazwa – Szaniec Kamienny), który od wielu lat chronił brzeg morski w tej okolicy, gdyż ten szczególnie narażony był na niszczycielskie działanie morza. Należy tu dodać, że przeciwko Prezydium WRN protestowała duża grupa kołobrzeskich radnych MRN. Kamienie z wału Szańca Kamiennego zostały najprawdopodobniej wywiezione do Gdańska i użyte przy budowie Portu Północnego.

Resztki Szańca niszczały lub ulegały dewastacji, aż w 1995 roku zainteresował się nim mjr rez. Mirosław Mielczarek. Chcąc uchronić przed dalszym niszczeniem urządził tam punkt gastronomiczny, gdyż według deklaracji, chciał kontynuować historyczne tradycje obiektu. Niestety, w kolejnych latach zamiast ratować obiekt, dopuścił się jego historycznej dewastacji. Ostatnie skandaliczne prace przeprowadzono w latach 2011-2012.

W 2013 roku podjęto próbę wykreślenia obiektu z rejestru zabytków, czemu sprzeciwiło się Towarzystwo Opieki nad Zabytkami Oddział w Kołobrzegu.

Szaniec Kamienny - widok z lotu ptaka. © Jerzy Patan.
Słynne kamienie Szańca Kamiennego. © Jerzy Patan.
Szaniec Kamienny - widok z lotu ptaka. © Jerzy Patan.
Szaniec Kamienny - widok od wschodu. © Jerzy Patan.
Malownicza panorama z Szańcem Kamiennym. © Jerzy Patan.
Przeszkolna arenka na Szańcu Kamiennym. © Jerzy Patan.
Tablica pamiątkowa poświęcona kapitanowi Waldenfelsowi. © Jerzy Patan.
Szaniec Kamienny - lata 60-te. © Jerzy Patan.
Szaniec Kamienny - lata 60-te. © Jerzy Patan.
Szaniec Kamienny - lata 90-te.
Szaniec Kamienny w 2002 roku.


Szaniec Kamienny - widok z lotu ptaka, 2011 rok. © Przemek Dawid.
Szaniec Kamienny - 2013 rok.






Szaniec Kamienny na planie inwentaryzacyjnym twierdzy z II polowy XIX wieku. © Geheimes Staatsarchiv Preuβischer Kulturbesitz.
GStA PK, XI. HA Karten, Kriegsministerium, Festungspläne, A 71237.

Administratorem danych osobowych jest Grupa Rekonstrukcji Historycznych Kołobrzeg z siedzibą w Kołobrzegu przy ul. Złotej 3/9 78-100 Kołobrzeg, z którym możesz skontaktować się osobiście pod numerem telefonu 512-583-918. Jednocześnie informujemy że zgodnie z rozporządzeniem o ochronie danych osobowych przysługuje ci prawo dostępu do swoich danych, możliwości ich poprawiania, żądania zaprzestania ich przetwarzania w zakresie wynikającym z obowiązującego prawa..

Copyright © 2015-2023 GRH Kołobrzeg, tel. 500 166 222. Wszelkie prawa zastrzeżone.