Twierdza Kołobrzeg

Bateria Nettelbeck na Załężu

W drugiej połowie lat 30-tych XX wieku Kriegsmarine rozpoczęła na Bałtyku budowę systemu baterii nadbrzeżnych przy bazach floty i ważniejszych portach.


Ciężkie baterie artylerii nadbrzeżnej powstały w Świnoujściu, natomiast w rejonach o mniejszym znaczeniu ograniczono się do budowy Flak- und Küstenbatterie, czyli baterii zaporowych, umożliwiających obronę przed nalotem powietrznym jak i walką z lekkimi jednostkami pływającymi.

Jedną z takich baterii była dowodzona przez Oblt. M.A. Bohra Flak- und Seezielbatterie sformowana w Kołobrzegu w 1939 r. Jej obiekty umiejscowiono we wschodniej części lasku Maikuhle (Załęże), niedaleko zachodniego brzegu ujścia Parsęty. Na cześć Joachima Nettelbecka, bohatera walk z 1807 roku, baterii nadano nazwę własną: „Nettelbeck”. Uzbrojenie baterii składało się z czterech dział 8,8 cm S.K. C/30 na łożu 8,8 cm M.P.L. Była to adaptowana do zastosowań lądowych wersja popularnego wówczas niemieckiego działa okrętowego opracowanego w 1930 r. i wprowadzonego na uzbrojenie w 1933 r. Działo 8,8 cm S.K. C/30 mogło zwalczać samoloty lecące na pułapie do 9150 m oraz razić cele nawodne/lądowe na dystansie do 14 170 m.

W odróżnieniu od baterii przeciwlotniczych budowanych w głębi lądu, gdzie armaty stawiano na okręgu, stanowiska ogniowe baterii zaporowej rozmieszczono na wachlarzu dzięki czemu wszystkie działa mogły prowadzić ogień do celów nawodnych. Pomiędzy nimi zbudowano schron dla centrali artyleryjskiej wyposażonej w dalmierz o bazie 6 metrów ukryty pod pancerną kopułą. Dodatkowo, dla baterii zbudowano schrony załogi, amunicyjny i schron techniczny wyposażony m.in. w agregaty prądotwórcze. Flak- und Küstenbatterie „Nettelbeck”, wraz ze zbudowanymi w tym samym okresie bateriami w Darłówku i Ustce, włączono organizacyjnie w skład Marine-Flak-Abteilung 243 (243 Oddział Artylerii Plot. Marynarki) z dowództwem w Kołobrzegu, który z kolei podlegał świnoujskiemu III Marine-Artillerie-Abteilung.

Bateria nie utrzymała się długo w Kołobrzegu. Już w połowie września 1939 r., czyli jeszcze w trakcie wojny z Polską, dowództwo Kriegsmarine zdecydowało o przeniesieniu baterii zaporowych rozmieszczonych na Bałtyku Środkowym na zachód, celem wzmocnienia obrony baz znajdujących się w zasięgu lotnictwa angielskiego i francuskiego. Oblt. Bohr otrzymał rozkaz przeniesienia baterii (dział, urządzeń oraz załogi) w rejon bazy Wilhelmshaven. Bateria tam miała zostać odbudowana. Na ciężarówki Schlawer Kleinbahn i pojazdy własne baterii załadowano cały sprzęt w Kołobrzegu, a stamtąd koleją Reichsbahn odjechały w kierunku Wilhelmshaven. Finalnie, 1 października 1939 bateria została przeniesiona do Sillenstede, niedaleko Wilhelmshaven, gdzie funkcjonowała jako Schwere Flakstellung Sillenstede (ciężka pozycja artylerii plot.) w systemie Verteidigungsbereich IV (obszar obronny IV). Cześć personelu została w Kołobrzegu, by zająć się sprawami porządkowymi. Dołączyli oni do załogi już w Wilhelmshaven 15 października 1939 r. W Kołobrzegu po „Nettelbecku” zostały schrony i puste stanowiska ogniowe, które do końca wojny nie zostały użyte zgodnie z pierwotnym przeznaczeniem.

Po wojnie, teren, na którym umiejscowiona była bateria, przejęła Marynarka Wojenna i jest jego właścicielem do dnia dzisiejszego. W 1950 roku utworzono w Kołobrzegu 19 Baterię Artylerii Stałej. Przy wyborze miejsca na 19 BAS pod uwagę brano obiekty należące niegdyś do baterii „Nettelbeck”, jednak ostatecznie nową baterię zbudowano nieco bardziej na zachód. Istniał także projekt wykorzystania zachowanych w dobrym stanie schronów dla stacjonarnej baterii artylerii przeciwlotniczej uzbrojonej w armaty kal. 85 mm jednak i z tego planu zrezygnowano. W późniejszych latach, część schronów została zaadaptowana na potrzeby kołobrzeskiej Komendy Portu Wojennego.

W latach 80-tych na jednym z byłych stanowisk ogniowych wybudowano wieżę z radarem N-23 "Daniela". Wieża to Brzegowy Punkt Obserwacji Technicznej. Jest wyposażona w dwa radary - większy to radar wczesnego ostrzegania N-23 "Daniela", mniejszy to nawigacyjny SRN-7453 "Nogat". Radar N-23 jest radarem rodzimej produkcji - RADWARu - z serii N-2X. Dokładnie N-23 to stacja brzegowa do wykrywania i śledzenia celów nisko lecących i nawodnych ma zasięg prawie 120 km.

Za wszelkie informacje i korekty wielkie podziękowania dla Czarka Piotrowskiego (Alkaliego).

Plan Baterii Nettelbeck: 1. Stanowiska ogniowe, 2. Schron dalmierza, 3. Schron załogi, 4. Schron amunicyjny.
Działoczyny. Kołobrzeg - lato 1939. Na pierwszym planie działo 8,8 cm S.K. C/30, w dali po lewej kopuła dalmierza.
Załoga baterii w drodze na dworzec kolejowy. Październik 1939.
Teren Baterii Nettelbeck, widok z lotu ptaka, 2011 rok. © Przemek Dawid.
Teren Baterii Nettelbeck, widok z lotu ptaka, 2011 rok. © Przemek Dawid.
Widok na wieżę radarową, 2013 rok.

Dojście do stanowiska baterii, 2013 rok.
Wnętrze baterii.

Pozostałości po podstawie działa?
Bateria Nettelbeck, schron, zaadaptowany przez Marynarkę Wojenną.
Brama do stanowiska radarowego.

Administratorem danych osobowych jest Grupa Rekonstrukcji Historycznych Kołobrzeg z siedzibą w Kołobrzegu przy ul. Złotej 3/9 78-100 Kołobrzeg, z którym możesz skontaktować się osobiście pod numerem telefonu 512-583-918. Jednocześnie informujemy że zgodnie z rozporządzeniem o ochronie danych osobowych przysługuje ci prawo dostępu do swoich danych, możliwości ich poprawiania, żądania zaprzestania ich przetwarzania w zakresie wynikającym z obowiązującego prawa..

Copyright © 2015-2023 GRH Kołobrzeg, tel. 500 166 222. Wszelkie prawa zastrzeżone.