Twierdza Kołobrzeg

Historia baterii artylerii w Polsce

Plany odtworzenia artylerii nadbrzeżnej pojawiły się już w 1945 roku, po powołaniu Marynarki Wojennej. Zbudowano 11 baterii, skupionych w rejonach bazowania floty Marynarki Wojennej. Większość z nich skupiono w rejonie Głównej Bazy w Gdyni (7 baterii).


Tworzyły one tzw. pozycje minowo-artyleryjskie. Wszystkie baterie były doskonale wyposażone - ważne obiekty dla ich funkcjonowania były ukryte w schronach żelbetowych, rozproszonych w terenie. Zapewniało to małą wrażliwość na ogień przeciwnika i długie przetrwanie na polu walki. Należy tu podkreślić przewagę baterii artylerii nadbrzeżnej w starciu z okrętem wojennym o podobnej klasie uzbrojenia. Okręt stanowi skupiony i łatwy do namierzenia cel, właśnie w przeciwieństwie do dobrze zamaskowanej i rozproszonej baterii nabrzeżnej.

W pobliżu BAS zbudowano KRU i BRU składające się ze wzmocnionej fortyfikacji polowej połączonej rowami łącznikowymi zbudowanych z półfabrykatów. KRU (Kompanijny Rejon Umocniony) budowano jako bezpośrednią obronę przeciwdesantową BAS. BRU (Batalionowy Rejon Umocniony) z kolei lokowano w miejscach dogodnych do wysadzenia potencjalnego desantu, czyli nie zawsze w rejonach baterii: przykładowo BRU w rejonie Białogóry oraz BRU na Helu (także w Kołobrzegu).

18 sierpnia 1946 roku sformowano 31 Dywizjon Artylerii Nadbrzeżnej, składający się z 3 baterii 130 mm i jednej baterii szkolnej. 2 października przeniesiono go do Redłowa. Budowę pierwszej baterii rozpoczęto w Gdyni-Redłowie, ukończono ją w połowie 1946 roku, a drugiej, na cyplu helskim, w sierpniu 1949 roku. W tym czasie zamówiono już działa dla kolejnych trzech baterii w Międzyzdrojach, Kołobrzegu i Ustce. Rozkazem z dnia 22 września 1950 roku rozwiązano 31 DAN, tworząc cztery samodzielne Baterie Artylerii Stałej (BAS): 11 BAS w Gdyni-Redłowie, 13 BAS na Helu, 17 BAS w Międzyzdrojach i 19 Bateria Artylerii Stałej w Kołobrzegu. W grudniu 1951 roku sformowano 9 BAS w Ustce i rozpoczęto budowę i organizację kolejnej baterii - 25 BAS w Gdańsku-Stogach. W październiku 1954 roku utworzono 31 BAS w Ustroniu Morskim i 34 BAS na Rozewiu. W 1955 rozpoczęto budowę ostatnich już baterii: sztyletowych 28 BAS na Oksywiu i 27 BAS na Helu oraz 3 BAS w Helu-Borze (152 mm).

Specjalistów na potrzeby artylerii nadbrzeżnej szkoliła Szkoła Podoficerska Artylerii Nadbrzeżnej w Gdyni-Redłowie (później przeniesiona do Darłowa). Strukturalnie, baterie podlegały pod dwa dywizjony - 32 i 35 (dowództwa w Gdyni-Redłowie i Kołobrzegu), które z kolei podlegały pod Dowództwo Artylerii Nadbrzeżnej. Był to okres rozkwitu artylerii nadbrzeżnej - stan osobowy wszystkich jednostek wynosił 1601 osób. Utworzono łącznie 8 baterii kalibru 130 mm, dwie kalibru 100 mm i jedną kalibru 152 mm. W 1956 roku baterie podporządkowano dowództwom baz morskich: Bazie Głównej w Gdyni i Bazie Morskiej w Świnoujściu. W latach 1961-1965 baterie podporządkowano Flotyllom Obrony Wybrzeża.

Niestety, w czasie kiedy baterie były w stanie największej liczebności, zmieniono koncepcje obrony wybrzeża w obliczu rozwoju środków napadu powietrznego. Główny ciężar obrony spadł na barki Wojsk Lotniczych i Obrony Powietrznej Kraju. Przyczyną likwidacji BAS mógł być rozwój broni rakietowej i wzrost zagrożenia środkami napadu powietrznego. Początkowo, zadania BAS miały przejąć baterie rakiet „ziemia-woda”. Później główny ciężar obrony wybrzeża przejęły Wojska Obrony Powietrznej Kraju dysponujące systemami rakietowymi S-125 Newa, S-75 Wołchow i S-200 Wega, a także artylerią przeciwlotniczą (głównie działka 57mm S-60).

Jesienią 1974 roku rozwiązano większość baterii i przeszły w stan stałej konserwacji. W 1977 roku zrezygnowano i z tego, a sprzęt został wybrakowany. Od tego czasu baterie ulegały stopniowej dewastacji, szczególnie tam gdzie całkowicie rozwiązano jednostki i obiekty znalazły się na terenach ogólnodostępnych. Baterie stały się reliktem starych koncepcji oraz reliktami zimnej wojny.

Widok na teren Marynarki Wojennej z lotu ptaka, dawny 19 BAS.
Widok na tereny wojskowe od strony morza.

Administratorem danych osobowych jest Fundacja „Historia Kołobrzegu - Pamięć i Tożsamość Miasta” z siedzibą w Kołobrzegu przy ul. Zaplecznej 9B/6 78-100 Kołobrzeg, o numerze NIP: 6711817046. z którym możesz skontaktować się osobiście pod numerem telefonu 500-166-222 lub za pośrednictwem poczty elektronicznej wysyłając wiadomość mailową na adres fundacja@historiakolobrzegu.pl Jednocześnie informujemy że zgodnie z rozporządzeniem o ochronie danych osobowych przysługuje ci prawo dostępu do swoich danych, możliwości ich poprawiania, żądania zaprzestania ich przetwarzania w zakresie wynikającym z obowiązującego prawa..

Copyright © 2015-2022 Fundacja Historia Kołobrzegu, fundacja@historiakolobrzegu.pl, tel. 500 166 222. Wszelkie prawa zastrzeżone.