Restauracja Reduty Bagiennej, za co wielkie słowa uznania należą się Arturowi Lijewskiemu, prezesowi Zarządu Portu Morskiego i jego współpracownikom, którzy pomimo wielu trudności przez kilka lat działali na rzecz tej inwestycji, otwiera przed nami nowy rozdział w historii promocji Kołobrzegu. Czas utworzyć Szlak Trzech Fortów.

Mamy już w Kołobrzegu Miejski Szlak Fortyfikacji, ale nie należy on do popularnych. Jest ułożony nieco chaotycznie i prowadzi do obiektów, które laikom nic o historii twierdzy nie mówią. Nie mówią, bo to relikty fortyfikacji, a miasto nie zrobiło zbyt wiele, aby zamiast walk o twierdzę, promować właśnie fortyfikacje. Zespół trzech fortów portowych, a de facto Fort Ujście z latarnią morską, Reduta Bagienna w Porcie Jachtowym i Reduta Solna w Porcie Rybackim, tworzą jednolity zespół zabytków, zarówno funkcjonalny, jak i geograficzny. Wszystkie znajdują się w kołobrzeskim porcie i wszystkie wykonano z myślą o jego wzmacnianiu.

Jako pierwszy, powstał Fort Ujście, gdy już w 1627 roku u ujścia Parsęty do morza powstał szaniec, w kolejnych latach rozbudowywany. Fort powstał w latach 1770-1774 na miejscu zbudowanego w 1709 roku przez kpt. inż. Frauendorffa szańca, który nie wytrzymał naporu Rosjan w czasie wojny siedmioletniej (przeczytaj o historii fortu). Doświadczenia trzech oblężeń twierdzy w czasie wojny siedmioletniej, uświadomiły Prusakom, jak słabym ogniwem w strategii funkcjonowania kołobrzeskich fortyfikacji jest obrona samego portu. Portu, który stanowił o strategicznym funkcjonowaniu twierdzy na froncie danej wojny. Gdy upadał port, obrona twierdzy z punktu militarnego przestawała odgrywać jakiekolwiek znaczenie. Dlatego, w okresie wielkiej modernizacji Twierdzy Kołobrzeg w latach 70-tych XVIII wieku, rozpoczęto także budowę Reduty Bagiennej, zwanej także Morast, gdyż powstała ona w widłach Parsęty i Kanału Drzewnego, a więc na terenie bagiennym i zalewowym. Jest to najlepiej zachowana fortyfikacja Twierdzy Kołobrzeg, niezmieniona formalnie od czasów likwidacji twierdzy (przeczytaj historię Reduty Bagiennej). Reduta Solna, powstała natomiast później, bo w XIX wieku, na bazie doświadczeń z wojny francusko-pruskiej z lat 1806-1807. Podczas oblężenia twierdzy przez wojska napoleońskie, znajdujący się w tej okolicy przyczółek mostowy, został wzięty z marszu, otwierając nieprzyjacielowi drogę na port od południa. Na całość fortyfikacji portowych ponownie zwrócono uwagę podczas kolejnej modernizacji twierdzy w latach 1832-36. Ulepszono Fort Ujście, Szaniec Heydego, Szaniec Kleista oraz powstała Reduta Solna (przeczytaj historię Reduty Solnej). Wspomniałem tu o jeszcze o Szańcu Heydego. To nieistniejąca dziś fortyfikacja vis a vis Fortu Ujście. Rozebrano go już w 1894 roku, a pozostałości podczas przebudowy wejścia do portu już w XXI wieku (przeczytaj historię Szańca Heydego). Zachował się za to w dość dobrym stanie Szaniec Kleista. Swoją formą, choć ograniczoną, po części nawiązywał do Szańca Kamiennego. Składał się z wału z kamiennych głazów od strony morza, fosy od strony lądu i kazamatów, widocznych po dziś dzień na Plaży Zachodniej. Szaniec znajduje się jednak na terenie Marynarki Wojennej. Być może kiedyś uda się go udostępnić (przeczytaj historię Szańca Kleista).

Jak wspomniałem, w ujęciu historycznym i popularnym, do tej pory prezentowane de facto były same oblężenia Twierdzy Kołobrzeg, które można zobaczyć chociażby w Muzeum Miasta Kołobrzeg w Pałacu Braunschweigów. Mniej miejsca poświęcano fortyfikacjom, ich budowie, przeobrażeniom, wreszcie pełnionej przez nie funkcji. Większość z nich, choć przystosowana do zwiedzania, nie ma już wojskowego ducha nowożytnego. Nie tak dawno, w Forcie Ujście był lokal gastronomiczny i "Piracka Przygoda". Taska sama po dziś dzień funkcjonuje w Reducie Solnej. W Reducie Bagiennej był lokal gastronomiczny i rozrywkowy. Rozkwitająca w Polsce turystyka militarna, przyciąga do danych miejscowości wielu turystów, którzy są chętni zapłacić, aby poznać wojskową historię danej miejscowości. Drzwi do realnej promocji Twierdzy Kołobrzeg, ale także samej Reduty Bagiennej, otwiera jej renowacja. Podniesienie wałów do oryginalnej, XIX-wiecznej wysokości, wyremontowanie pomieszczeń, przeznaczenie prochowni do oryginalnych celów, to wszystko powoduje, że otrzymujemy zabytek, który może pełnić funkcję promocyjne, edukacyjne, ale także gastronomiczne. Już powstaje grupa rekonstrukcyjna, odtwarzająca załogę reduty. To zalążek do organizacji rekonstrukcji walk o Twierdzę Kołobrzeg w dniach 1-2 lipca podczas oblężenia napoleońskiego. Ta impreza może wpisać nasze miasto na mapę atrakcji historycznych okresu napoleońskiego.

Powstanie Szlaku Trzech Fortów, ułatwi zwiedzanie portowych fortyfikacji dla wszystkich zainteresowanych. Obecnie, największym utrudnieniem komunikacyjnym, jest brak bezpośredniego połączenia mostowego przez Kanał Drzewny pomiędzy Portem Jachtowym a Portem Rybackim. Należy mieć nadzieję, że ta kwestia zostanie rozwiązana w przyszłości. Przy Reducie Bagiennej znajduje się Centrum Przesiadkowe z parkingiem. Idealne miejsce do rozpoczęcia zwiedzania. Można odwiedzić Redutę Solną, Skansen Morski, a także port z pomnikiem rybaka i rybaczki. Z Portu Rybackiego, mostem na ulicy Solnej trzeba przejść do Portu Jachtowego. Tam mamy Redutę Bagienną i jej przyszłe atrakcje związane z Twierdzą Kołobrzeg. Po zabawieniu w tym miejscu, Mostem Portowym można przejść na Nabrzeże Pasażerskie w kierunku Fortu Ujście, gdzie mamy Muzeum Minerałów, a z latarni morskiej panoramę na port i plażę. Widać z niej także Szaniec Kleista.

Robert Dziemba
Muzeum Oręża Polskiego