Twierdza Kołobrzeg

Panzerzug nr 72 (pociąg pancerny)

Wiadomo, że zaraz po oddaniu pociągu pancernego do użytku, skierowano go na front wschodni w celu ochrony zagrożonych szlaków komunikacyjnych po przegranej bitwie na Łuku Kurskim.


Panzerzug  72 był to niemiecki pociąg pancerny zbudowany wg projektu BP-42.

Standardowy skład pociągu pancernego BP-42 posiadał w składzie:
Parowóz BR-57 z tendrem, dwa jednowieżowe wagony artyleryjskie, wagon dowodzenia, wagon piechoty, dwa jednowieżowe wagony artyleryjskie ze stanowiskami przeciwlotniczymi, dwa częściowo opancerzone wagony do przewozu lekkich czołgów (często spotykane były to Pz 38(t) ) oraz co najmniej dwóch lub więcej wagonów kontrolnych, pełniących funkcję trałów przeciwminowych.
 

wagon kontrolny

częściowo opancerzony wagon do przewozu lekkich czołgów

jednowieżowy wagon artyleryjski ze stanowiskiem przeciwlotniczym

wagon dowodzenia

jednowieżowy wagon artyleryjski

parowóz BR-57 z tendrem

jednowieżowy wagon artyleryjski

wagon piechoty

jednowieżowy wagon artyleryjski ze stanowiskiem przeciwlotniczym

częściowo opancerzony wagon do przewozu lekkich czołgów

wagon kontrolny

Uzbrojenie:
Na standardowym wyposażeniu znajdowały się:
* cztery działa artyleryjskie (76,2mm zdobyczna armata rosyjska lub 100mm haubica czeska lub 100mm haubica polska),
* dwa poczwórnie sprzężone działa przeciwlotnicze wz.38 kalibru 20mm (tzw. 2cm Flakvierling 38),
* dwa moździerze 81,4 mm (prawdopodobnie były to 8 cm Granatwerfer 67 przeznaczony do montażu w pojazdach),
* jeden miotacz ognia,
* trzy rusznice przeciwpancerne
* do 17 karabinów maszynowych (prawdopodobnie MG 34),
* broń osobista żołnierzy tj. pistolety i karabiny,
* na obu krańcach pociągu były platformy na czołgi - z reguły Pz 38 (t), które razie potrzeby mogły zjechać z ramp na akcje.

Do łączności używano przeważnie zestawów radiostacji FU 11 SE 100.



Załoga:
Załoga standardowego pociągu pancernego BP-42 liczyła 136 ludzi i składała się z:
# poczet dowódcy (łącznie z drużynami łączności, sanitarną i gospodarczą)
•    3 oficerów
•    9 podoficerów
•    18 żołnierzy

# 1.pluton (dwie drużyny karabinów maszynowych, drużyna moździerzy i drużyna saperów)
•    1 oficer
•    9 podoficerów
•    31 żołnierzy

# 2. pluton (drużyna artylerii, drużyna przeciwlotnicza, drużyna pancerna)
•    1 oficer
•    12 podoficerów
•    33 żołnierzy

# obsługa techniczna
•    1 oficer
•    5 podoficerów
•    3 żołnierzy

Panzerzug 72  prawdopodobnie był modelowym pociągiem projektu BP-42. Co więcej, był to ostatni pociąg zbudowany w tym standardzie. Następne pociągi budowano już wg nowego projektu BP-44, różniącym się zestawieniem składu pociągu jak i uzbrojeniem.

Panzerzug 72 został oddany wojsku 23 listopada 1943 roku. .

Nad podporządkowaniem Pz 72 do poszczególnych jednostek w okresie listopad 1943 r. – wiosna 1944 r. jeszcze pracujemy.



Wiadomo natomiast, że zaraz po oddaniu pociągu pancernego do użytku, skierowano go na front wschodni w celu ochrony zagrożonych szlaków komunikacyjnych po przegranej bitwie na Łuku Kurskim. Działał w rejonie operacyjnym Grupy Armii „Środek”.
Następnie związku z ciężką sytuacją na froncie Grupy Armii „Południe”, skierowano w ten rejon wiele pociągów pancernych, w tym Pz 72.

Wiosną 1944 r. na froncie wschodnim postanowiono wprowadzić nowe rozwiązanie taktyczne – ruchome stanowiska dowodzenia.
Cały skład Pz 72 został podzielony na dwa składy . A dokładniej mówiąc na dwa pociągi dowodzenia, z których każdy mógł działać samodzielnie. Od tej pory była już mowa o:

•    Panzerzug 72 – Befehlszüg A (Pz 72A), pociąg sztabowy prowadzący tzw. Panzerzug-Regimentsstab nr 2, pod dowództwem  Oberstlt. von Tückheima zu Aldorf. Został w pełni zorganizowany w listopadzie 1944r w Krakowie, i przydzielono go początkowo do Grupy Armii „A”, a następnie do Grupy Armii „Środek”
•    Panzerzug 72 – Befehlszüg B (Pz 72B), pociąg sztabowy prowadzący tzw. Panzerzug-Regimentsstab nr 3, pod dowództwem Oberstlt. dr. Günthera. Działał od pażdziernika w rejonie Grupy Armii „Środek” a następnie Grupy Armii „Północ”.

W lutym 1945r powołano Panzerzug-Kampfgruppe-Weichsel (grupa bojowa pociągów pancernych „Wisła”) w celu wzmocnienia i utrzymania frontu na Odrze. Dowodzenie grupą powierzono Panzerzug-Regimentsstab nr 2, pod dowództwem  Oberstlt. von Tückheima zu Aldorf.
Część pociągów z tej grupy tj. Panzer-Lehrzug 5, Pz 77 i Pz72a (używany już jako zwykły pociąg pancerny) skierowano na Pomorze.
Krok ten okazał się nieprzemyślany, ponieważ wszystkie pociągi zostały utracone: Pz 77 wpadł w rosyjską zasadzkę i został zniszczony pod Bobolicami - 26 lutego 1945r, a Panzer-Lehrzug 5 zniszczono lub wysadzono w powietrze przez własną załogę w rejonie Białogardu - 5 marca 1945r.

Interesujący nas pociąg pancerny „przetrwał” najdłużej...

4 marca 1945, Pz 72A dotarł z Koszalina do Kołobrzegu.

5 marca Pz 72A razem z 3. kompanią 408. batalionu budowy kolei, z dworca Siederland przejechał w stronę Złotowa (Neugeldern), w celu osłony skrzydeł natarcia planowanego na następny dzień. Po przejechaniu ok. 5km Pz 72A natrafił na okopane radzieckie czołgi po obu stronach toru kolejowego (okolice Altwerder). Pomimo kilkukrotnych ataków, pociąg pancerny nie mógł przełamać tej radzieckiej linii i po otrzymaniu kilku trafień zmuszony został do wycofania się z powrotem na dworzec Siederland. Ostrzelał stamtąd czołgi, ale nie przyniosło żadnego sukcesu, tylko ściągnęło na pociąg ogień radzieckiej artylerii.

7 marca, z dworca Siederland, Pz 72A przejechał na kołobrzeski dworzec główny. Stąd brał aktywny udział w odpieraniu ataków 3 Dywizji Piechoty.

16 marca, podczas walk został na tyle uszkodzony ogniem artylerii bezpośredniego wsparcia (ogień na wprost z dział 76mm), że załoga pociągu została zmuszona do opuszczenia go i po kilku dniach ci, którzy ocaleli zostali ewakuowani drogą morską wraz z resztą ocalałej załogi Festung Kolberg.

Pz 72A w czasie walk w marcu 1945r był dowodzony był przez Hptm. Gerharda Röminga.

Bliźniaczy skład Pz 72b, walczył trochę dłużej.
W marcu 1945 r. wspierał broniące się oddziały niemieckie w rejonie Trójmiasta. 31 marca 45r został wysadzony przez własną załogę na Oksywiu.

Bibliografia:
1.    Halina i Waldemar Trójca; Panzerzüge I – Pociągi Pancerne cz.1; Wyd. Militaria (20); W-wa 1995
2.    Halina i Waldemar Trójca, Janusz Ledwoch; Panzerzüge II – Pociągi Pancerne cz.2; Wyd. Militaria (26); W-wa 1995
3.    Wolfgang Sawodny; Panzerzüge Im Einsatz auf deutscher Seite 1939-1945; Waffen-Arsenal-Reihe; Friedberg 1989
4.    „Niemieckie pociągi pancerne na początku 1944r”, MILITARIA 6(33) grudzień 2009, str. 68-73





 

Administratorem danych osobowych jest Grupa Rekonstrukcji Historycznych Kołobrzeg z siedzibą w Kołobrzegu przy ul. Złotej 3/9 78-100 Kołobrzeg, z którym możesz skontaktować się osobiście pod numerem telefonu 512-583-918. Jednocześnie informujemy że zgodnie z rozporządzeniem o ochronie danych osobowych przysługuje ci prawo dostępu do swoich danych, możliwości ich poprawiania, żądania zaprzestania ich przetwarzania w zakresie wynikającym z obowiązującego prawa..

Copyright © 2015-2023 GRH Kołobrzeg, tel. 500 166 222. Wszelkie prawa zastrzeżone.